Ишончли бошқарув – бу инвестициялашнинг турларидан бири бўлиб, унда профессионал инвестор сизнинг пулингизни қимматли қоғозлар (акциялар, облигациялар, фьючерслар)га тикади, валюталар савдоси билан шуғулланади ва фойда олиш учун ўз стратегияларини қўллайди. Бундай атама, бу хизматнинг ўзи каби, Ўзбекистонда кенг тарқалмаган, ҳозирги ўзбекистонликлар учун эса, афтидан, банк омонатларидан бошқа ҳамма нарса бегона. Бу ҳақиқатан фойдалими, фирибгарларга йўлиқмасликнинг йўллари қандай ва бундай хизматни мамлакатимизда топиш мумкинми? Тафсилотлар – қуйидаги мақолада.

Ўз капиталини тақдим этишнинг асосий ғояси нимада?

Гапни ҳар қандай маҳаллий банкка қўйилган депозит ҳам ўзига хос ишончли бошқарув эканлигидан бошлаш керак. Банклар омонатчиларнинг пулларини аҳолига кредит бериш учун ишлатадилар, фойданинг бир қисмини эса, ўз омонатчилари билан бўлишадилар. Хорижий банклар омонатдаги пуллардан қимматли қоғозлар ва бошқа активлар сотиб олиш учун фойдаланадилар.

Хусусий ишончли бошқарувда ҳам шундай тамойил қўлланилади, фақат сизнинг пулларингизни банк эмас, балки бозорда мунтазам савдо қилувчи бир ёки бир нечта эксперт олади. Бундан ташқари, сиз потенциал фойда ва хатарларни назорат қила оласиз (яъни, активларни қисман назоратда ушлайсиз), мунтазам ҳисоботлар оласиз, барча ишлар эса эксперт билан тузилган икки томонлама келишув асосида бўлади, унда барча ньюанслар ва форс-мажорлар кўзда тутилади.

Нега кимдир сизнинг номингиздан инвестиция киритиши керак?

Табиийки, пул учун. Экспертлар капиталингизни икки турдаги комиссиянинг бири асосида бошқарувга оладилар: ё соф фойдадан фоиз, ёки бутун капиталдан фоиз. Масалан, шартли трейдер ҳар ойда соф фойданинг 33 фоизини ёки бошқарувга олинган сумманинг 3 фоизини сўраши мумкин. Иккинчи шарт кўпинча сиз пул топишни эмас, пулингизни инфляциядан сақлашни мақсад қилганингизда долзарблик касб этади. Ёмон ҳолатда йиллар ўтганда ҳам пулингиз қадрсизланмайди, ижобий ҳолатда минимал хатарда фойда ҳам келтиради.

Қанча ишлаб топиш мумкин?

Бу танланган стратегия ва капиталингиз миқдорига боғлиқ. Агар сизда бир неча ёки ўнлаб минг доллар бўлса, сиз уларни умумий шартларда бошқарувга беришингиз мумкин. Одатда, ўртамиёна тушумли ўртача хатарли оҳиста стратегия қўлланилади – бу йиллик 25 фоиздир.

Агар сизда йирик капитал – 100 минг ва ундан зиёд доллар бўлса, сиз индивидуал келишув имзолашингиз ва савдо шартларини тўлиқ назоратга олишингиз мумкин. Кўп ҳолларда эксперт сиз учун махсус инвестиция портфелини тузади, ундай қуйидаги муҳим омиллар белгиланади:

• Хатарли активлардан фойдаланиш миқдори (йиллик фойда 50%дан юқори);
• Ўртача хатарли активлардан фойдаланиш миқдори (йиллик фойда 25% атрофида);
• Ишончли активлардан фойдаланиш миқдори (йиллик фойда 10% атрофида);
• Қимматли қоғозларни сотиб олиш ва “холдлаш” (шунчаки сақлаб қўйиш) ва уларга дивидендлар олиш ёки уларни мунтазам олди-сотдиси билан шуғулланиш.

Агар ўртача қийматларни олсак, энг хатарли активларни одатда капиталнинг 10 фоизигача бўлган миқдорда, ўртача хатарга эга активларни – 35 фоизгача, ишончлиларини – 60% атрофида харид қиладилар.

Пулларни қаллоб эмас, эксперт олаётганлигини қандай билса бўлади?

Пулингизга эга чиқиш учун турли-туман афсоналар ўйлаб топувчи анчагина ташкилотлар мавжуд. Одатда бу “қимматли металларга инвестициялар”, “инновацион криптовалютага пул тикиш” ва ҳоказо, кундалик тўловлар ваъда қилувчи, Англия ёки Ирландияда рўйхатдан ўтган компаниялар бўлади.

Ҳақиқий мутахассисларнинг хос жиҳатлари:

• Сертификатлар ва ишлаш учун лицензия мавжудлиги;
• Меҳнат тажрибаси ва портфолио;
• Мутахассис мансуб бўлган юридик шахс ёки ташкилот мавжудлиги;
• Ишининг моҳиятини тушунтириш ва шартнома ҳақидаги барча тафсилотлар;
• Мижозлар билан ишлаш учун шартноманинг ўзи мавжудлиги;
• Кириш остонаси (яъни ҳар қандай сумма билан ишлайвермаслик шарти)нинг мавжудлиги.

Ўзбекистонда ишончли бошқарувга инвестиция киритишга қандай уриниб кўриш мумкин?

Мамлакатимизда бундай фаолият юритаётган компаниялар анча кам. Бунинг асосий сабабларидан бири қонунларга кўра, республикада ишончли бошқарувни назарда тутувчи фаолиятнинг ўзи йўқлигидир.

Биринчи бўлиб танишларга мурожаат қилиш керак. Агар атрофингизда инвестициялар билан шуғулланадиган одамлар бўлса, улар шунга ўхшаш компанияларни таклиф қила оладилар.

Иккинчиси – Uranus Invest молиявий консультанти ёки исталган бошқа консалтингга мурожаат қилиш. Компаниямиз Швейцария, Англия ва бошқа мамлакатлардаги йирик бозор иштирокчилари билан алоқалар ўрнатган ва биз ҳам алоқа ўрнатишда, ҳам бевосита иш бошлашда ёрдам бера оламиз.

Учинчиси – интернетда мустақил излаш. Бироқ, бу ҳолда ҳам, камида қаллобларга дуч келмаслик учун, қолаверса, максимал даражада мос келувчи ва ишончли экспертни топиш учун молиявий консультант билан маслаҳатлашиш керак бўлади.